44 năm trôi qua từ ngày đất nước hoàn toàn độc lập, thống nhất nhưng trên gương mặt chằng chịt nếp thời gian của Anh hùng LLVTND Trương Văn Hòa (82 tuổi, trú xã Điện Hòa, TX Điện Bàn, Quảng Nam), như vẫn vẹn nguyên niềm cảm xúc tràn trề khi gợi nhắc về một thời hào hùng của dân tộc. “Tôi mồ côi cha mẹ từ nhỏ và sớm được giác ngộ lý tưởng cách mạng. 15 tuổi, tôi được tổ chức đào tạo hoạt động bí mật, làm nhiệm vụ thông tin, du kích ở xã Điện Hòa. Ngày chăn trâu thám thính động tĩnh của quân địch, tối đến cùng lực lượng cách mạng đánh phá ấp chiến lược. Với nhiều thành tích đạt được, năm 1963 tôi được tổ chức tin tưởng giao nhiệm vụ Phó Đội trưởng du kích xã Điện Hòa. Tôi chỉ huy đội du kích xã phối hợp với bộ đội địa phương chiến đấu phá ấp chiến lược của bọn Mỹ-ngụy đưa dân về nơi ở cũ, tiến đánh các cơ quan Hội đồng xã của giặc lập nên nhiều chiến công vang dội”-ông Hòa kể với giọng tự hào.

Tháng 3-1963, địch cho 2 tiểu đoàn đến khủng bố, tàn sát nhân dân, lùng bắt cán bộ, phá hoại phong trào du kích trong xã. Trước tình thế đó, Đội trưởng Trương Văn Hòa tổ chức lực lượng du kích liên tục tập kích, diệt 163 tên giặc, thu 17 súng, buộc chúng phải rút lui. Giữa năm 1964, sau những thắng lợi của quân ta, Mỹ-ngụy tăng cường lực lượng Sư đoàn 2 về khu vực Quảng Đà (Quảng Nam-Đà Nẵng), đưa Trung đoàn 1 đóng giữ tại thôn Bích Bắc (xã Điện Hòa). Nắm được thông tin, trong đêm, anh Hòa trực tiếp chỉ huy 6 chiến sĩ dùng đạn pháo đánh vào nơi giặc đóng giữ ở cồn Ông Bố, vườn Ông Sâm. Bị phục kích bất ngờ, quân giặc trở tay không kịp, trận này quân ta tiêu diệt được 24 tên Mỹ-ngụy và thu được nhiều vũ khí. Nắm được giờ đi tuần tra đêm của địch, anh Hòa cùng 2 du kích mang 12kg thuốc nổ đặt trên đường tiếp tục tiêu diệt toàn bộ 18 tên giặc. Với những chiến công vang dội,  cuối năm 1964, Trương Văn Hòa được khen tặng Huân chương Chiến công hạng Ba, 10 lần được phong dũng sĩ diệt Mỹ. Đến tháng 3-1965, Mỹ tiếp tục tăng cường lực lượng đóng giữ tại xã Điện Hòa, anh Hòa tiếp tục dẫn 4 đồng chí tập kích đội hình Mỹ-ngụy tuần tra tiêu diệt 5 tên giặc. Trực tiếp chỉ huy đội du kích độc lập, tổ chức nhiều đợt tiến công đồn canh gác công trường đường sắt trong khu vực cầu Bến Sâu, La Họ (Quảng Nam), đánh 3 đoàn tàu, 1 đầu máy, 12 toa xe, tiêu diệt 441 tên, thu 207 súng, cắt đứt giao thông địch, bức rút nhiều đồn bốt.

Sau đó, bọn giặc thực hiện âm mưu dồn dân về nõng Bích Bắc, tách dân ra khỏi lực lượng cách mạng để dễ bề truy lùng tiêu diệt. Lúc đó, quân ta đành ẩn trốn dưới hầm bí mật. Trước tình hình đó, Hòa chỉ huy toàn bộ lực lượng tổng tiến công vào nõng Bích Bắc tiêu diệt 3 tên giặc. Nhận tin báo, bọn Mỹ dùng trực thăng chi viện nhưng bắn nhầm vào quân mình chết 13 tên, quân ta hạ được máy bay địch. Trên đường tháo chạy, quân ta phục kích đặt 2 quả mìn trên đường tiêu diệt tiếp 24 tên giặc. Sau trận này, anh Hòa được cử đi tham dự Đại hội Quân khu 5, được tặng Huân chương chiến công hạng Nhì, phong danh hiệu “Kiện tướng diệt Mỹ” và 13 lần dũng sĩ diệt Mỹ”. Cuối năm 1965, Trương Văn Hòa giữ chức Xã Đội trưởng xã Điện Hòa, kiêm Huyện đội phó H. Điện Bàn, dũng cảm, mưu trí chỉ huy lực lượng phá kế hoạch “bình định” của địch, diệt 168 tên địch, thu 34 súng các loại. Trong đó có 2 súng cối 60 ly, 4 máy thông tin PRC.10 và 1 xe thiết giáp M.118, buộc địch phải rút khỏi xã, bỏ dở cuộc càn, bảo vệ toàn vẹn mùa lúa cho dân. Ngoài ra, anh còn tình nguyện đi đầu trong phong trào “tìm Mỹ mà diệt”, từ tháng 7 đến 11-1965, đã phá 2 xe bọc thép, 1 xe Jeep, diệt và bắt sống 82 tên Mỹ-ngụy. 2 tháng sau dự Đại hội Chiến sĩ thi đua về, anh tiếp tục lãnh đạo du kích địa phương bao vây đại đội bảo an Mỹ-ngụy bắn tỉa diệt 142 tên Mỹ, 24 tên ngụy, hạ 1 máy bay, đánh phá giao thông bằng mìn tự tạo, phá hủy 5 xe thiết giáp M.113, diệt 18 tên Mỹ, 5 tên ác ôn. Riêng cá nhân anh tiêu diệt 33 tên Mỹ, 4 tên ngụy, 5 xe bọc thép chở lính, bắn rơi 1 máy bay, giải phóng hoàn toàn các xã.

Giữa năm 1966, Hòa được chọn đi tham dự Đại hội chiến sĩ thi đua ở miền Nam và được Ủy ban T.Ư MTDTGP  miền Nam Việt Nam tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVTND, tặng Huân chương Chiến công hạng Nhất và Nhì, phong 12 lần dũng sĩ diệt Mỹ, 14 lần dũng sĩ diệt ngụy. Giai đoạn 1967-1969, anh chỉ huy lực lượng du kích đánh quân ngụy đi càn tiêu diệt bắt sống 4 tên Mỹ, tập kích Bộ chỉ huy Sư đoàn 2 tại xã Điện Thọ, Điện Phước tiêu diệt 80% lực lượng. Tuy nhiên, trong trận này, địch chi viện trực thăng phản công quyết liệt khiến quân ta thương vong rất nhiều, riêng Hòa bị địch bắt sống. Anh bị chúng đem về đồi Bồ Bồ tra khảo đầu não cách mạng nhưng ông nhất quyết không khai. Bọn chúng tra tấn dã man khiến anh nhiều lần chết đi sống lại. Biết không khai thác được gì nên bọn giặc kết án rồi đưa anh ra ngục Phú Quốc giam giữ. Trong tù, anh được tín nhiệm bầu làm Đảng ủy nhà lao Phú Quốc. Lúc đó, công tác tổ chức gặp rất nhiều khó khăn vì bọn chiêu hồi trà trộn báo thông tin khiến nhiều cán bộ Đảng bị tiêu diệt, do đó, phong trào đấu tranh trong ngục tạm lắng xuống. Quyết không để bọn nội gián làm hại quân ta, Trương Văn Hòa đã trực tiếp điều tra, tiêu diệt 7 tên nội gián tình báo cho giặc. Từ đó, phong trào đấu tranh tuyệt thực, phản kháng phản đối Mỹ-ngụy phát triển, thu được nhiều chiến công. Năm 1972 Hòa tổ chức vượt ngục thành công trở về địa phương tiếp tục lãnh đạo cuộc đấu tranh đến ngày giành độc lập…

Sau ngày hòa bình, ông Trương Văn Hòa đảm nhiệm công tác dân vận tại tỉnh Quảng Nam, hợp tác xã nông nghiệp… Ngày 20-10- 2005, ông đã tặng lại Huy chương Anh hùng LLVTND Giải phóng cho Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam làm hiện vật trưng bày.

LÊ VƯƠNG